نحوه پرورش و برداشت
هل به دو صورت رویشی (تقسیم ریزوم ) و زایشی کاشت بذر در گلخانه تکثیر می یابد.
برای تکثیر رویشی، توده های بزرگی از ریزوم را از گیاه در حال رشد گرفته (می برند) و آنها را از هم جدا و به توده های کوچک تر تبدیل می کنند. هر یک از توده ها باید دسته کم یک سال سن و یک جوانه داشته باشند و سپس آنها را در چاله های آماده شده می کارند. با تکثیر رویشی، گیاه سریعتر رشد می کند.
برای کاشت آن، ابتدا گودالی هایی در حدود 3/. در 6/. به ارتفاع 6/. متر با فاصله 5/1 در 5/1 یا 3 در 3 متر بسته به نوع واریته حفر می کنند. سپس چاله ها را با مخلوطی از خاک سطحی و کمپست و کود گاو یک تا دو ماه پیش از شروع کاشت پر می کنند.
برای تولید در مقیاس زیاد از دانه استفاده می شود . برای این کار بذر های پر محصول و مرغوب را انتخاب می کنند و برای رسیده شدن و کامل شدن بذر ها ، کپسول های حاوی بذر را برای چند دقیقه در آب فرو می برند ، سپس دانه ها را با فشار کمی که به کپسول ها وارد می شود از داخل کپسول خارج می کنند. پوشش چسبناک دانه با شستن در آب سرد حذف می شود ، سپس بذر ها را بلا فاصله بعد از جوانه زنی می کارند. تاریخ کاشت بذر در ماه های شهریور و مهر یا آبان و آذر می باشد.
بهترین مکان برای کاشت بذر گلخانه ای با شیب ملایم و قابل دست رسی به آب می باشد . دانه ها به صورت خطی یا یکپارچه در فضای به ابعاد 1 در 6 متر و ارتفاع کرت دود 3/. متر نسبت به زمین کناری آن کاشته می شوند . میزان بذر مورد احتیاج برای این کار 10 گرم بر متر مربع می باشد. سپس روی آن را ابتدا با لایه نازک و تخت ماسه و سپس با کاه برنج می پوشانند. جوانه زدن دانه ها در مدت 30 روز و در نهایت 90 روز ادامه دارد. بعد از 6 ماه نهالهای سبز شده از محیط کشت اولیه به محیط کشت ثانویه انتقال می یابد. در محیط کشت ثانویه که نهال ها به مدت یک سال در آن باقی می مانند ، نهالها با فاصله 3/. متر از هم کاشته می شوند. بستر بذر باید به طور مکرر آبیاری شود و سایه بالای سر آن نیز تأمین گردد.
کپسول ها را تا زمانی که تقریباً رسیده هستند برداشت می کنند یعنی قبل از این که رنگ آنها به زرد گرائیده شود.
پراکندگی جهانی
هل گیاهی است كه در مناطق حاره و گرم می روید . وطن آن هندوستان می باشد و حدود 80 درصد هل مصرفی دنیا از هندوستان تامین می شود.
خواص درمانی:
هل از نظر طب قدیم ایران گرم و خشك است و مطالعات نشان ميدهد كه اين چاشني خواص درماني مفيدي دارد.
- جویدن دانه های هل پس از صرف غذا ضمن كمك به هضم و گوارش بهتر غذا، می تواند بوی نامطبوع دهان(مثل بوی سیر و پیاز) را نیز خنثی كند.
- دانه های هل خواص گرمابخشی داشته و معده و روده ها را تقویت می كنند.
- هل اشتها را تحریك می كند و عمل هضم غذارا بهبود می بخشد.
- نوشیدن دم كرده ی داغ آن موجب تسكین كولیت، سوءهاضمه، باد نفخ، حالت تهوع و بی حالی شده و مانع ترشح زیاد اسید معده می شود.
- یكی از خواص ویژه و بسیار ارزشمند هل، جلوگیری از تشكیل خلط در گلو است. از این رو می توان آن را به محصولات لبنی و پودینگ ها افزود تا اثر شیر را كه موجب تشكیل خلط در گلو می شود خنثی كرده و به هضم آن نیز كمك كند.
- دانه های هل خاصیت داروی اكسپكتورانت را دارد و سینوس ها و برونش ها، بینی و سینه را از خلط و ترشحات اضافی پاك می كنند.
- هل چنان كه ذكر شد خواص گرمابخش و انرژی زا دارد از این رو به بهبود روحیه و بازیابی انرژی و توان از دست رفته كمك می كند،اضطراب و نگرانی را كاهش می دهد و در رفع افسردگی موثر است.
- اين چاشني براي درمان استفراغ و تهوع نيز توصيه مي شود.
- مصرف «هل» براي رفع سردرد و كاهش حملات بيماري صرع نيز سودمند است.
- هل همچنین كلیه ها را تقویت می كند و گفته می شود برای درمان شب ادراری كودكان مفید است.
- تقویت كنده قلب است.
- بادشكن بوده و گاز معده و روده را از بدن خارج می سازد.
- تقویت كننده بدن است.
- ادرار آور است.
- قاعدگی را باز می کند.
- زخم های دهان را برطرف می كند، بدین منظور دم كرده هل را در دهان قرقره كنید.
- برای تسكین درد گوش، گرد هل را در گوش بریزید.
- تب را پایین می آورد.
- معالج سرماخوردگی است.
- برای تسكین درد روماتیسم مفید است.
- ضد مسمومیت است.
- برای رفع بیماری های چشم مفید است.
- مصارف
عطر خوش و اثر گرمابخش و اشتهاآورهل، این دانه را به یكی از بهترین طعم دهنده ها برای انواع نوشیدنی، دسرو شیرینی تبدیل می سازد. در هندوستان، خاورمیانه، اروپا و آمریكای لاتین، این ادویه روغنی برای تهیه انواع نان، كیك و شیرینی ها و همچنین چای و قهوه به كار می رود.
در بسیاری از شیرینی ها و دسرهای سنتی ایرانی نیز از هل كوبیده یا آسیاب شده استفاده می شود.
هنديها و پاكستانيها در مقايسه با ساير كشورهاي جهان بيشترين مصرف كنندههاي چاشني معطر «هل»هستند.
نحوه مصرف
تهیه دم کرده هل:
مقدار 30 گرم هل کوبیده را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید به مدت 10 دقیقه دم بکشد. سپس آن را صاف کرده و بنوشید. هل را همچنین می توان موقع دم کردن چای، به آن اضافه کرد.
در صورتي كه عرق بدبويي داريد يا دهان شما بوي خوبي نمي دهد، شش گرم «هل» را با غلاف آن به صورت چاي دم كنيد و در طول يك روز به مرور بنوشيد.
تهیه یک دم کرده دارویی با هل:
برای تهیه یك دم کرده ی گیاهی معطر و آرام بخش و خوش طعم، 4 عدد دانه هل را همراه با 4 عدد دانه فلفل سیاه، 4عدد دانه میخك، یك قطعه دارچین نكوبیده و چند حلقه نازك زنجبیل تازه در 600 میلی لیتر آب بریزید. آن را به مدت نیم ساعت روی حرارت ملایم قرار دهید، اما مواظب باشید نجوشد. دم کرده را صاف كنید و به صورت داغ همراه با كمی شیریا عسل بنوشید. نوشیدن این دم کرده دو بار در روز، درمانی فوق العاده برای سرفه و سرماخوردگی است.
عوارض جانبی
«هل» تقويت كننده قلب و اعصاب است اما مصرف زياد آن، هم تپش قلب را افزايش مي دهد و هم براي بيماريهاي ريه مفيد نيست.
مصرف زیاد هل برای روده ها نیز مضر است. برای رفع این مشکل، آن را باید با کتیرا خورد.
نظرات شما عزیزان: